میش‌مرغ (چیرگ) با نام علمی Great bustard (Otis tarda) از راسته میش‌مرغ‌شکلان و خانواده میش‌مرغ‌ها می‌باشد.
ویژگی‌های ظاهری میش‌مرغ
میش‌مرغ با جثه بزرگ و بال‌های کشیده خود، سنگین‌ترین پرنده قادر به پرواز جهان شناخته می‌شود.
- این پرنده دارای گردنی کشیده، بال‌ها و منقاری پهن است.
- پاها بلند و قوی بوده و به سه انگشت ختم می‌شود که به خوبی برای دویدن سازگار شده‌اند.
- رنگ پرهای پشت حنایی روشن با خطوط قهوه‌ای و سیاه بوده و در قسمت شکمی کاملاً سفید رنگ است. ترکیب رنگ و نقش پر و بال میش مرغ، استتار کم نظیری با محیط زندگی فراهم می‌آورد.
- فاصله دو سر بال پرنده نر بالغ می‌تواند تا دو و نیم متر برسد.
- طول بدن در نرها یک متر و وزن آنها تا ۱۵ کیلوگرم می‌رسد.
- طول بدن ماده‌ها ۷۰تا۸۰ سانتی‌متر با وزن ۵ تا ۸کیلوگرم است.
- نر و ماده این پرنده شبیه به هم هستند ولی نرها جثه بزرگتری دارند.
- میش مرغ نر بالغ نوار بلوطی رنگی در زیر گردن دارد و پرهای سبیل مانندی متشکل از موپرهای سفید در دو طرف منقار آن دیده می‌شود.
- میش‌مرغ در طبیعت ۱۵ تا ۲۰ سال عمر می‌کند.
رفتار
- میش‌مرغ پرنده‌ای بسیار محتاط و زود رنجی است و به محض احساس خطر با سرعت دویده و در میان پوشش گیاهی مخفی می‌شود. اگر ناچار شود با قدرت به سمت نقاط مرتفع پرواز کرده و از آنجا به دیده‌بانی می‌پردازد.
- به طور کلی میش‌مرغ‌ها راه رفتن را به پرواز کردن ترجیح می‌دهند.
- این پرنده مناطق خلوت و آرام را ترجیح می‌دهد، بنابراین از مناطقی که اختلالات انسانی به‌طور منظم در آنها وجود دارد اجتناب می‌کند.
- دارای چشم‌هایی تیزبین بوده و از فاصله دور خطر را تشخیص می‌دهد.
- پرواز در فاصله بین ۳۰تا ۱۰۰متری از سطح زمین و به صورت منظم انجام می‌پذیرد.
- میش‌مرغﻫﺎ پرندگانی اجتماعی هستند و نرها و ماده‌ها در دسته‌های چندتایی جداگانه زندگی می‌کنند. در پاییز و زمستان گروه‌ها نر و ماده به هم ملحق می‌شوند تا یافتن غذا آسان‌تر باشد.
- پرندگان بی سر و صدایی هستند مگر این که یکباره دچار استرس شوند که در این صورت صدایی از حفره بینی ایجاد می‌کنند.
رژیم غذایی
- میش‌مرغ پرنده‌ای همه‌چیزخوار است.
- در بهار، پاییز و زمستان رژیم گیاه‌خواری غالب بوده، بیشتر شامل ساقه گیاهان، دانه غلات، جوانه‌های مرتعی و یونجه است.
- رژیم غذایی در تابستان به گوشت‌خواری تمایل بیشتری دارد و از حشرات و لاروهای آنها، قورباغه‌ها، مارمولک‌ها و انواع جوندگان تغذیه می‌کند.
- سموم دفع آفات کشاورزی، کودهای شیمیایی و انواع قارچ‌کشها تاثیرات منفی بر سلامت تغذیه میش‌مرغ‌ها دارد.
- استفاده از سموم و کودهای اورگانیک می‌تواند جایگزین مناسبی برای استفاده کشاورزان منطقه بوده و به نجات میش‌مرغ‌ها از انقراض کمک کند.
جفتگیری
- انتخاب جفت در اواخر زمستان و اوایل فصل بهار با گرم شدن دمای هوا و طولانی شدن طول روز شروع می‌شود.
- پرنده نر با حرکات نمایشی جالب و استادانه، دم خود را به صورت چتر باز کرده به‌طوریکه پرهای موجود در دو طرف بدن به شکل گل سفید و بزرگی در می‌آید و غب‌غب پرنده متورم و برجسته می‌شود.
- پرنده نر سعی دارد با انجام این حرکات، ماده‌ها را برای جفتگیری به طرف خود جلب کند.
- سن بلوغ در ماده‌ها بین 2-3 سال و در نرها 4-5 سال می‌باشد.
لانه‌سازی
- بعد از جفتگیری میش‌مرغ‌های ماده پراکنده می‌شوند تا لانه‌سازی کنند.
- پرنده ماده معمولا در دشت‌های باز و به‌ویژه در قسمت‌های انبوه اراضی کشاورزی لانه‌سازی می‌کند.
- شکل آشیانه ساده بوده و گاهی بدون استفاده از پوشال و تنها بر روی زمین و در جایی که پوشش گیاهی، امینت و استتار پرنده را فراهم آورد، ساخته می‌شود.
- در صورت کشف آشیانه توسط انسان یا جانوران، به‌طور معمول پرنده ماده، لانه و تخم‌ها را ترک می‌کند که این امر یکی از تهدیدات جدی برای ادامه بقای میش‌مرغ‌ها به‌شمار می‌آید.
تخم‌گذاری و جوجه‌آوری میش‌مرغ
- زمان تخم‌گذاری در اواسط بهار بوده و معمولاً 2 تا 3 تخم گذاشته می‌شود.
- رنگ تخم‌ها زیتونی با لکه‌های درشت و تیره است.
- وزن تخم‌ها حدود 150 گرم بوده و در فاصله 2 تا 3 روز گذاشته می‌شوند.
- بعد از گذاشتن آخرین تخم، دوره تفریخ تخم‌ها شروع شده و تقریباً 4 هفته به طول می‌انجامد.
- نرها نقشی در خوابیدن روی تخم‌ها و پرورش جوجه‌ها ندارند.
- جوجه‌ها بعد از تولد می‌توانند لانه را ترک کرده و مادر را همراهی کنند، آنها بیشتر با حشرات تغذیه می‌شوند و در حدود هفت هفتگی می‌توانند پرواز کنند.